Witold Kurski – były zawodnik bojerowy
OSOBLIWOŚCI
RUCHU ŚLIZGU LODOWEGO
W powszechnej opinii ślizg w ruchu
zachowuje się podobnie jak samochód, czy to podczas jazdy po
prostej czy w zakręcie. Ale istnieją różnice, bowiem koła
samochodu nie unoszą się w powietrze przy normalnej jeździe, a
płoza nawietrzna bojera unosi się bardzo często w czasie
ruchu. Wtedy występują różnice w stosunku do samochodu.
Zdecydowana większość bojerowców nie zdaje sobie sprawy z
zachowania ślizgu przy unoszeniu płozy i skutków w ruchu
ślizgu, a mimo tego dzięki dłuższej praktyce żegluje poprawnie.
Na rysunku 1 pokazano ślady płóz
dla dwóch ślizgów żeglujących równolegle obok siebie do chwili,
gdy ich nawietrzne płozy zostały poderwane do góry, a sternicy
obydwu ślizgów nie poruszyli sterownicami. Ślizg z lewej ma płozę
sterującą na dziobie tak jak ślizg DN, a ślizg z prawej
strony ma płozę sterującą na rufie tak jak MONOTYP XV. Przy
uniesionych płozach nawietrznych ślizgi zmieniają kierunek ruchu i
jeśli płozy nawietrzne nie opadną na lód, to ślizgi wpadną na
siebie, chyba że sternicy zareagują ruchem sterownic.
Dzieje się tak dlatego, że przy
przechyle ślizgu lodowego płozy zawietrzne i sterowe obracają się
w swoich obsadach, lecz ich ostrza pozostają w styku z lodem.
Ten złożony kinematycznie ruch
powoduje, że ostrza płóz obracają się na powierzchni lodu
o pewien kąt i ślizgi żeglują w nowych kierunkach, mimo że
sternicy nie poruszyli sterownicami.
Bardzo łatwo można sprawdzić, że
tak dzieje się naprawdę – najlepiej jeśli w hangarze postawimy
ślizg na drewnianej gładkiej podłodze, sterownicę ustawimy do
jazdy na wprost i zablokujemy, a do płozy bocznej a następnie
sterowej przyłożymy listwy i kredą lub innym znacznikiem
narysujemy wzdłuż listew linie proste. Następnie przechylamy
ślizg, unosząc jeden z końców płozownicy, poprawiamy ułożenie
listew aby przylegały do płóz i znacznikiem rysujemy nowe
linie proste. Stwierdzimy, że przy przechyle ślizgu o 30 stopni
płozy zawietrzna i sterowa wyznaczają nowy kierunek jazdy różniący
się o około trzy stopnie od kierunku jazdy ślizgu nie
przechylonego.
Jakie skutki w praktyce mają te zmiany
kursu przy unoszeniu płozy nawietrznej? Gdy płoza nawietrzna unosi
się, ślizg zaczyna poruszać się po łuku. Powstają siły
odśrodkowe tym większe, im szybciej jedzie ślizg i im szybciej
podnosi się płoza. Te siły odśrodkowe stabilizują ślizg, jeśli
jest to ślizg z płozą sterową na dziobie jak DN, Yankee, Nite czy
Skeeter, czy też osiągający rekordowe prędkości ślizg z
aeropłatem GREENBIRD.
Natomiast w ślizgu z płozą sterową
na rufie, siły odśrodkowe destabilizują ślizg działając na
zewnątrz wymuszonej przez płozy krzywizny toru ślizgu.
Spektakularna katastrofa w Angerburgu, w latach drugiej wojny
światowej, ślizgu ,,FEUERVOGEL” miała tę przyczynę. Siły
odśrodkowe wysoko położonego środka ciężkości aeropłata,
powstające przy przechyle ślizgu i w ruchu po wymuszonej
krzywiźnie, przy szybkości bliskiej 170 kilometrów na godzinę
spowodowały wywrotkę i katastrofę tego ślizgu. Katastrofa tego
ślizgu to skutek braku wiedzy na temat problemów stateczności
ruchu obiektów ruchomych.
Gdańsk, dnia 28 lutego
2017 r.
Powyższy tekst powstał
z inicjatywy Pawła Kurskiego i jest fragmentem referatu:
„WPŁYW PRĘDKOŚCI
JAZDY NA RÓWNOWAGĘ POPRZECZNĄ ŚLIZGU LODOWEGO” wygłoszonego
kadrze bojerowej na spotkaniu środowiskowym w Rydzewie w dniu
28.10.2007 roku.
Pełnego tekstu referatu proszę szukać
na stronie http://www.bojery.pl/
